Η περιοχή της Γεροσκήπου είναι κατάσπαρτη με λαξευτούς αρχαίου τάφους και σπηλιές, που βρίσκονται κυρίως στα πορώδη βραχώδη υψίπεδα/αναβαθμίδες, που δεσπόζουν της περιοχής. Οι χώροι αυτοί είναι ως επί το πλείστον τάφοι της ελληνιστικής και ρωμαϊκής περιόδου, που πιθανότατα επαναχρησιμοποιήθηκαν ως ασκητήρια ή λατρευτικοί χώροι από τους χριστιανούς, όπως συμβαίνει και σε άλλες περιοχές εντός ή εκτός Κύπρου. Τα ασκητήρια της Γεροσκήπου μαρτυρούν την ανεπτυγμένη μοναστική και αναχωρητική παράδοση της περιοχής.
Εφτά Αϊγιώργηδες
Το μεγάλο αυτό σύμπλεγμα σπηλαίων με νεκρικούς θαλάμους και λαξευτούς τάφους, βρίσκεται ΝΔ της Γεροσκήπου σε βραχώδες υψίπεδο και φέρει το αγιώνυμο Εφτά Αϊγιώργηδες. Ο χώρος πιθανότατα χρησιμοποιήθηκε από χριστιανούς μοναχούς ως ασκητήριο. Κάποια από τα σπήλαια αυτά, που είναι λαξευτά σε μεγάλο βάθος, χρησιμοποιούνται ως προσκυνητάρια. Το μονόκλιτο παρεκκλήσι με οροφή από οπλισμένο σκυρόδεμα, που κτίστηκε εκεί μετά το 1950, είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο και αντικατέστησε παλαιότερο μονόκλιτο καμαροσκέπαστο ναΰδριο. Η αψίδα του παρεκκλησίου και το Ιερό Βήμα, βρίσκονται στο θάλαμο ενός λαξευτού τάφου. Δίπλα από το παρεκκλήσι υπάρχει ωραίο φυσικό σπήλαιο, στο οποίο ρέει ολόχρονα νερό.
Καταραμένη
Η περιοχή Καταραμένη βρίσκεται νοτιοδυτικά της Γεροσκήπου. Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον σύμπλεγμα υπέργειων τάφων και λαξευτών υποσκάφων σπηλαίων, που βρίσκονται σε χαμηλότερο ύψος από το έδαφος. Το μοναδικό υπόγειο σπήλαιο, που είναι σήμερα προσβάσιμο, αποτελείται από κατωφερή δρόμο, ευρεία είσοδο, προθάλαμο και θολωτό κυρίως θάλαμο. Ταφικές θήκες υπάρχουν στον προθάλαμο αλλά και στον κυρίως θάλαμο. Η αρχική χρήση του χώρου ήταν προφανώς κοιμητηριακή, ενώ πιθανόν κατά τα χριστιανικά χρόνια να χρησίμευσε και ως ασκητήριο.
Παλλιοτζέλλαρον
Πρόκειται για υπέργειο λαξευτό ταφικό θάλαμο, που ίσως χρησιμοποιήθηκε και ως ασκητήριο. Βρίσκεται βόρεια του χωριού σε βραχώδη αναβαθμίδα. Η λέξη Παλλιοτζέλλαρον σημαίνει το παλιό και μεγάλο κελί. Η είσοδός του είναι λαξευτή, φέρει σταυρό χαραγμένο στην κορυφή και βρίσκεται ένα μέτρο περίπου πάνω από το έδαφος και είναι ελαφρά διευρυμένη προς τα κάτω, ενώ στενεύει προς τα πάνω καταλήγοντας σε μικρό αψίδωμα. Εντός του λαξευτού σπηλαίου υπάρχουν δεξιά και αριστερά ταφικές θήκες (loculi). Η οροφή του σπηλαίου είναι ελαφρά δικλινής. Το σπήλαιο έχει βάθος 8.5 μ. και πλάτος 3.5 μ. Είναι πιθανόν να χρησίμευσε ως ασκητήριο.
Άγιοι Πέντε
Πρόκειται για νεκρικό θάλαμο, ο οποίος σήμερα χρησιμεύει ως προσκυνητάριο. Το υπέργειο αυτό λαξευτό προσκυνητάριο, που είναι αφιερωμένο στους Αγίους Πέντε, βρίσκεται βόρεια της Γεροσκήπου σε βραχώδη αναβαθμίδα. Η λαξευτή ορθογώνια είσοδος, που βρίσκεται δύο μέτρα πάνω από το έδαφος, είναι προσβάσιμη μέσω ξύλινης κλίμακας. Αριστερά της εισόδου υπάρχει λαξευμένο ορθογώνιο κάθισμα (solium) (1,70μ. Χ 0.55μ.), ενώ στην απέναντι πλευρά υπάρχει ένα μικρότερο (1μ. Χ0.60μ.).
Οι εκ Σεβαστείας άγιοι Πέντε, Αυξέντιος, Ευγένιος, Ευστράτιος, Μαρδάριος και Ορέστης, κατάγονταν από την Καππαδοκία της Μ. Ασίας, που μαρτύρησαν σύμφωνα με το συναξάριό τους, κατά τους διωγμούς των Διοκλητιανού και Μαξιμιανού. Η μνήμη τους τιμάται, στις 13 Δεκεμβρίου.
Βιβλιογραφία:
Α. Φούλιας, «Το λαξευτό σπήλαιο των Αγίων Πέντε», Χρ. Ανδρέου (επιμ.), Γεροσκήπου. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, Λευκωσία 2008, Δήμος Γεροσκήπου, 99-100.
Α. Φούλιας, «Το Παλιοτζέλλαρον», Χρ. Ανδρέου (επιμ.), Γεροσκήπου. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, Λευκωσία 2008, Δήμος Γεροσκήπου 101-102.
Α. Φούλιας, «Οι Εφτά Αϊγιώργιδες», Χρ. Ανδρέου (επιμ.), Γεροσκήπου. Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, Λευκωσία 2008, Δήμος Γεροσκήπου, 95-96.
Δρ Ανδρέας Φούλιας, Βυζαντινολόγος
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |
 |